De democratische rechtstaat die sinds de verkiezingsuitslag zo vaak onderwerp van discussie is, lijkt soms een moeilijk grijpbare abstractie. Een vanzelfsprekendheid waarvan we niet altijd de betekenis zien die het voor ons dagelijks leven heeft. Maar wat ik heb geleerd in mijn jaren in de politiek, in Nederland en Europa, is dat die rechtstaat allerminst een abstractie is als er aan haar wortels wordt getornd. Dan wordt zichtbaar hoe bepalend het is voor of we in dit land, ondanks al onze meningsverschillen, in vrijheid kunnen samenleven.
De rechtstaat is allerminst een abstractie als er aan haar wortels wordt getornd.
Frans Timmermans
Vrije media zijn daar onmisbaar voor. Journalisten moeten onafhankelijk en ongehinderd verslag kunnen doen over de feiten. Zo kunnen wij, als burgers, onze opvattingen vormen en daarover in gesprek gaan. Wat mij grote zorgen baart is dat de opkomst van radicaal rechtse partijen altijd gepaard gaat met het aan de leiband leggen van de vrije media. Dat radicaal rechtse partijen gefixeerd zijn op het krijgen van controle over de waarheid en wie die vertelt. Of het nou met de feiten strookt of niet.
Zo is het in Polen en Hongarije gegaan. En je ziet het nu ook in Italië gebeuren. Het eerste wat premier Meloni heeft gedaan is de publieke omroep onder haar politieke controle brengen. Het wordt in Italië steeds moeilijker voor onafhankelijke journalisten om hun werk te doen en verslag te doen van zaken in de regering die het daglicht niet verdragen.
Zonder vrije media geen democratische rechtstaat.
Frans Timmermans
Zonder vrije media geen democratische rechtstaat. En ook: zonder demonstratierecht geen democratische rechtstaat, mits er geen geweld en intimidatie plaatsvinden. Aan dat eerste heeft Wilders geen boodschap, want die wil de publieke omroep de nek omdraaien. En het demonstratierecht blijkt voor sommigen van de formerende partijen moeilijk te erkennen, zoals afgelopen dagen weer bleek uit de opzichtige onwil van de BBB om de intimidatietactieken van de Farmers Defence Force te veroordelen.
Wat we in Nederland moeten voorkomen is dat de vrijheden die zo vanzelfsprekend zijn, stapsgewijs worden ingeperkt. Vrijheid is er in een democratische rechtstaat voor iedereen of ze is er voor niemand. Dat is de gezamenlijke afspraak die er het fundament van vormt.
We moeten ons als burgers blijven uitspreken.
Frans Timmermans
Het is mijn overtuiging dat één ingrediënt daarvoor niet mag ontbreken: dat we ons als burgers blijven uitspreken. Dat we waakzaam blijven en ons niet het zwijgen laten opleggen door diegenen die triomfantelijk claimen namens de meerderheid te spreken. Laten we ons uitspreken als we zien dat vrijheden ter discussie worden gesteld, zoals zovelen nu in Duitsland doen door demonstraties te organiseren tegen de anti-rechtstaat agenda van de radicaal rechtse AfD. En het werkt. Het werkt als mensen zeggen: ‘nee, dit willen wij niet.’ Laten we onszelf dus ook niet reduceren tot consumenten en toeschouwers. Het is onze neiging tot onverschilligheid die uiteindelijk een groter gevaar vormt voor de democratische rechtstaat dan wat dan ook.
Sinds de verkiezingen heeft onze beweging veel mensen aangetrokken die niet onverschillig zijn. Dat stemt me hoopvol.
Frans Timmermans
Wat mij hoopvol stemt, is dat onze beweging sinds de verkiezingen zoveel mensen heeft aangetrokken die niet onverschillig willen zijn. Duizenden nieuwe leden hebben zich bij ons project aangesloten. Duizenden mensen hebben besloten gebruik te maken van hun burgerschap. Dat is de weg vooruit. Dat geeft mij de overtuiging en het vertrouwen dat er ook een ander Nederland, een eerlijker en rechtvaardiger Nederland mogelijk is.
