7.6 Goed georganiseerd asielbeleid in Nederland

• Menswaardig en duidelijk asielbeleid in Europa en Nederland. Om migratie naar Europa in goede banen te leiden, willen we inzetten op meer veilige routes voor migratie, terwijl we gelijktijdig mensen ontmoedigen om een gevaarlijke overtocht te maken. Dat is rechtvaardiger, omdat vluchtelingen die onze bescherming het hardst nodig hebben al in de regio geselecteerd kunnen worden door de VN en op veilige wijze naar Nederland en Europa kunnen komen. We willen jaarlijks een grote groep kwetsbare vluchtelingen (zoals LHBTQIA+-personen, mensenrechtenverdedigers, oorlogsslachtoffers en slachtoffers van vervolging) opnemen, als onderdeel van afspraken om irreguliere migratie te ontmoedigen. Aan de buitengrenzen van Europa krijgen mensen uit veilige herkomstlanden vroeg duidelijkheid door een korte en eerlijke procedure, en we bevorderen de terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers. Binnen Nederland gaan we de chaos binnen de asielketen te lijf. Goede opvang vereist een eerlijke spreiding van asielzoekers over het hele land. Daarom willen we dat alle gemeenten evenredig bijdragen aan de opvang van asielzoekers. Ze krijgen een wettelijke taak om voldoende kleinschalige opvangvoorzieningen te realiseren, met voorzieningen voor gezondheidszorg en onderwijs. We richten financiering van asielopvang meer op de lange termijn en stellen gemeenten in staat om een buffervoorraad aan te houden. Daarbij hanteren we realistische prognoses. Zo voorkomen we dat vluchtelingen buiten moeten slapen, zoals vorig jaar in Ter Apel. Bovendien is de samenleving minder geld kwijt aan onnodig dure noodopvang.
• Vluchtelingen niet in de steek laten. Dat geldt voor vluchtelingen uit Oekraïne, net zo goed als voor vluchtelingen uit andere landen. We staan voor het VN-Vluchtelingenverdrag, het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Europees asielrecht als basis voor het verlenen van internationale bescherming. Mensen hebben altijd het recht om op Europees grondgebied asiel aan te vragen. Iedereen heeft recht op een individuele beoordeling. We sturen niemand terug naar een onveilig land. We staan voor het recht op gezinsleven. Dat betekent dat we niet meewerken aan het scheiden van kinderen en ouders. Het bij elkaar houden en herenigen van gezinnen is een kwestie van beschaving en medemenselijkheid. Daar doen we geen afbreuk aan. Juridisch kwetsbare voorstellen voor vluchtelingenbeleid, die mensenrechten schenden, kunnen niet op onze steun rekenen.
• Oog voor draagkracht. Goede opvang van vluchtelingen vraagt veel van onze samenleving, bijvoorbeeld als het gaat om het organiseren van opvanglocaties en toegang tot zorg en onderwijs. Daarom willen we oog houden voor de draagkracht van de samenleving. Het waarborgen van draagkracht en een goede opvang van vluchtelingen vraagt om verantwoordelijkheid en solidariteit, ook van gemeenten. Dat betekent dat we investeren in snelle en zorgvuldige procedures, asielzoekers eerlijk spreiden over het land, kiezen voor kleinschalige opvang en dat we hen snel helpen met werk en taal. Het vraagt ook om de snelle terugkeer van mensen die geen recht hebben op asiel en om een effectief Europees asielbeleid, waarmee we reguliere migratie bevorderen en irreguliere migratie ontmoedigen. Daarnaast is communicatie met de inwoners van gemeenten essentieel. We moeten hun zorgen serieus nemen men bespreken. Maar het is nog meer van belang om te benadrukken dat vrijwilligers en buurtbewoners een cruciale rol kunnen spelen in het proces van sociale inclusie van nieuwkomers. Hun betrokkenheid en steun zijn onmisbaar bij het verwelkomen van vluchtelingen in onze samenleving.
• Snelle procedures. We investeren in de Immigratie- en Naturalisatiedienst, zodat die betere besluiten kan nemen en aanvragen sneller kan verwerken. Zo kunnen we achterstanden inlopen en voorkomen we nieuwe achterstanden en onnodige uitgaven aan dwangsommen. Asielzoekers krijgen sneller uitsluitsel over hun asielaanvraag.
• Veilige opvang en goede zorg. We versterken de positie van LHBTQIA+-personen door het uitbreiden van het aantal LHBTQIA+ units en een apart asielzoekerscentrum exclusief voor LHBTQIA+vluchtelingen. Ook besteden we extra aandacht aan de veiligheid van niet-begeleide minderjarigen in de procedure en de opvang. Er wordt zoveel mogelijk voorkomen dat asielzoekers tijdens de asielprocedure moeten verhuizen, zeker als het om kinderen gaat. De medische screening bij de start van de procedure wordt niet langer door een commerciële partij gedaan, maar door reguliere artsen. We investeren in een groter aanbod aan tolken. De toegang tot gespecialiseerde psychische en lichamelijke zorg voor asielzoekers, in het bijzonder voor kinderen, wordt sterk verbeterd door de zorg via het reguliere systeem van huisartsen en medische instellingen te organiseren. Laagtalige en toegankelijke informatie over mentale gezondheid en de jeugd-ggz moet beschikbaar worden gesteld. Ook zorgen we voor uitbreiding van het cultuursensitieve Zorgcafé. We zetten daarnaast alles op alles om te voorkomen dat kinderen en volwassenen uit de opvang verdwijnen en slachtoffer worden van mensenhandel en uitbuiting, bijvoorbeeld via AMBER-alert.
• Naar een coherent migratiebeleid. Eén coördinerend bewindspersoon wordt verantwoordelijk voor alle vormen van migratie. De discretionaire bevoegdheid keert terug. We zoeken voortdurend naar mogelijkheden om het beleid rechtvaardiger en menswaardiger te maken. Daarom komt er een Staatscommissie rechtvaardig en menswaardig migratiebeleid, die ook kijkt naar onbedoelde effecten van beleid.
• Werk en taallessen voor vluchtelingen. We willen zorgen dat vluchtelingen die uiteindelijk in Nederland zullen blijven tijdens hun procedure niet alleen maar hoeven te wachten, maar sneller kunnen meedoen in de samenleving. Asielzoekers die na meer dan zes maanden nog in de procedure zitten, mogen volledig aan het werk. Asielzoekers waarvan perspectief op inwilliging eerder duidelijk is, mogen binnen een maand volledig aan het werk. Samen met werkgevers organiseren we banen voor asielzoekers en inburgeraars. Er is geen tewerkstellingsvergunning meer nodig, net als bij Oekraïense ontheemden. Daarnaast schrappen we voor alle asielzoekers de beperking van maximaal 24 weken per jaar werken. Zo faciliteren we de integratie van nieuwkomers én verlichten we de krapte op de arbeidsmarkt. De lessen van de manier waarop Oekraïense vluchtelingen zijn opgevangen passen we toe bij alle andere vormen van integratie en inburgering. Daarnaast is voor alle asielzoekers van belang dat er in afwachting van de uitkomst van de procedure de mogelijkheid is tot zinvolle dagbesteding en zelfontplooiing. Daarom geven we alle asielzoekers zo snel mogelijk toegang tot taalonderwijs. Hiermee willen we bijdragen aan het welzijn van asielzoekers die in afwachting zijn van hun beslissing.
• Onderwijs voor kinderen van vluchtelingen en migranten. Kinderen die niet in Nederland zijn geboren, maar later naar ons land zijn gekomen, op de vlucht of voor werk, verdienen goede kansen in ons onderwijs. Daarvoor is het heel belangrijk dat zij een goede start maken in het (nieuwkomers)onderwijs, waar zij goed Nederlands leren, en dat we voorkomen dat zij thuis zitten. Om de rechten van het kind in asielopvang te waarborgen wordt er een Nationaal Programma Asielopvang gerealiseerd, waarin de belangen van het kind en het recht op bijvoorbeeld onderwijs en zorg zijn verankerd gebaseerd op het Internationaal Verdrag voor de rechten van het Kind. Door de oorlog in Oekraïne en de grote toestroom van Oekraïense vluchtelingen was het noodzakelijk om het nieuwkomersonderwijs uit te breiden met tijdelijke voorzieningen waar er minder onderwijstijd is en niet elke leraar bevoegd is. Deze tijdelijke voorzieningen zijn er alleen wanneer het echt niet anders kan. We zetten in op echte gelijke kansen en passend onderwijs: we leggen landelijk vast welke ondersteuning ieder kind moet krijgen en zetten in op cultuursensitieve begeleiding voor kind en ouder. Internationale schakelklasleerlingen krijgen ten opzichte van het Nederlands gemiddelde vaker een te laag schooladvies door taalachterstanden en omdat er te veel wordt gesteund op IQ-testen. Wij onderzoeken manieren waarbij we het leervermogen beter in beeld krijgen. We zorgen voor een beter structureel aanbod voor leerlingen van 16+ die te oud zijn voor een internationale schakelklas, maar niet toegelaten worden op het mbo. Om te zorgen dat leerlingen voldoende tijd krijgen in het nieuwkomersonderwijs, moet de bekostiging van dit type onderwijs gelijklopen met het moment dat de leerling daadwerkelijk onderwijs krijgt en niet met het moment dat de leerling in Nederland arriveert, zoals nu het geval is. We kijken streng toe op de gemeenteverplichting om ervoor te zorgen dat kinderen binnen drie maanden na aankomst in Nederland naar school kunnen. Bij de opening van een opvanglocatie moet er van tevoren gekeken worden hoe het onderwijs daar structureel geregeld wordt.
• Inburgering vraagt om tweerichtingsverkeer en maatwerk. Inburgering begint ermee dat nieuwkomers en bestaande bewoners elkaars achtergrond en gewoonten leren kennen. We gaan gemeenten stimuleren om het inburgeringsproces op deze manier vorm te geven. Daarbij is het belangrijk dat gemeenten maatwerk leveren en aansluiten bij de wensen en capaciteiten van onze nieuwe inwoners. Voor vluchtelingen uit oorlogsgebieden of met andere trauma’s moet geestelijke verzorging beschikbaar zijn.
• Opvang Oekraïense vluchtelingen. We zullen vluchtelingen uit Oekraïne blijven opvangen, ook als de oorlog langer duurt. We geven mensen de kans om een bestaan op te bouwen en verlengen hun speciale status waarmee ze aan het werk kunnen blijven. Uit de opvang van Oekraïense vluchtelingen vallen goede lessen te trekken voor hoe we andere vluchtelingen beter kunnen opvangen en integreren. Die lessen willen we toepassen.
• Effectief terugkeerbeleid. Om draagvlak te behouden voor de opvang van vluchtelingen, is het van belang dat mensen die na de procedure geen recht hebben om hier te blijven snel terugkeren naar het land van herkomst. Daarom willen we serieuzer werk maken van overeenkomsten met herkomstlanden, bij voorkeur in EU-verband. Door te investeren in goede relaties en samenwerking bereiken we betere onderhandelingsresultaten met landen van herkomst over terugkeer. Deze landen bieden we een overtuigend aanbod waarvan beide landen profiteren, zoals werkvisa voor legale migranten of studievisa en beurzen voor studenten. Daarbij kijken we samen met sociale partners naar de behoeften van de Nederlandse arbeidsmarkt in essentiële sectoren (zoals de zorg of de installatietechniek). Zo kunnen we tegelijk perspectief bieden in herkomstlanden en ontmoedigen we irreguliere migratie.
• Overlast aanpakken. De kleine groep overlastgevende asielzoekers ondermijnt het draagvlak voor goede asielopvang. Het gaat vaak om asielzoekers die geen enkel perspectief hebben op asiel. We willen overlast beter aanpakken, en zorgen dat overlastgevende asielzoekers die geen kans maken op asiel zo snel mogelijk terugkeren. Overlast kan ook worden voorkomen en geminimaliseerd door onze voorstellen om onder meer in te zetten op kleinschalige opvang, snelle procedures en meer perspectief en zorg voor asielzoekers. We geven gemeenten met aanmeldcentra een aparte status onder de politiewet om te zorgen voor voldoende politiecapaciteit. Zo hoeven gemeenten niet langer te bedelen bij buurgemeenten voor extra ondersteuning.
• Recht op eerste levensbehoeften. In sommige gevallen is terugkeer niet mogelijk. We voorkomen dat deze mensen zonder papieren en perspectief op straat moeten leven. Mensen die buiten hun schuld niet terug kunnen keren naar hun land van herkomst krijgen een buitenschuldvergunning. We zijn tegen de strafbaarstelling van illegaliteit en ieder mens dat in Nederland verblijft heeft recht op eerste levensbehoeften als zorg, onderdak, voedsel en rechtsbijstand. Mensen die niet kunnen terugkeren, kunnen terecht bij de Landelijke Vreemdelingenvoorzieningen, waarbij we zorgen voor een dekkend landelijk aanbod en structurele financiering. De bestaande pilots die mensen werk en onderwijs bieden vormen we om tot regulier beleid en we bieden gemeenten meer ruimte om zelf te experimenteren met stadspassen die deze mensen uitzicht bieden op werk en opleiding. De regie, voorwaarden voor verblijf en de besluitvorming over vervolgtrajecten komen bij de uitvoerende gemeenten te liggen. Een duurzame oplossing, waaronder het recht op verblijf, wordt het beoogde doel van de ondersteuning. We willen onder voorwaarden een regeling om de kleine groep van mensen die al langdurig als ongedocumenteerde in Nederland werkt en kinderen die zonder documenten in Nederland zijn opgegroeid perspectief te bieden: we vragen een commissie van wijzen om de inzet van de discretionaire bevoegdheid te onderzoeken. Vreemdelingendetentie mag alleen onder strikte voorwaarden en als ultieme maatregel, in lijn met Europese regelgeving en we blijven zoeken naar alternatieven. Voor gezinnen komen speciale gezinsvriendelijke locaties. De verblijfsvergunning humanitaire aard op grond van huiselijk en seksueel geweld wordt verbeterd en in lijn gebracht met het Istanbul Verdrag.