Op maandag 7 april organiseert GroenLinks-PvdA een rondetafelgesprek over natuur en klimaat. Het gesprek zit vol kennis en verschillende perspectieven. Maar het is ook een vlammend betoog voor optimisme en politieke moed.
De handen vliegen in de lucht als op maandagavond 7 april in een zaal in Utrecht gevraagd wordt wie zelf in de klimaatsector werkt. Er zijn beleidsexperts, activisten en medewerkers van natuurorganisaties naar het rondetafelgesprek van GroenLinks-PvdA over natuur klimaat gekomen. En gewoon bewuste burgers? Die zijn er gelukkig ook.
Te gast zijn Heleen de Coninck, professor aan de TU Eindhoven en de Radboud Universiteit, voormalig Rijksbouwmeester Floris Alkemade, assistent professor aan de Universiteit Leiden Shivant Jhagroe, GroenLinks-PvdA-Kamerlid en klimaatwoordvoerder Suzanne Kröger en Faiza Oulahsen, die een paar jaar geleden de overstap maakte van Greenpeace naar KPMG. De moderatie wordt gedaan door Hans Rodenburg van Wetenschappelijk Bureau GroenLinks.
Onder de noemer van het actieplan Samen Vooruit organiseren GroenLinks-PvdA een reeks gesprekken over maatschappelijke onderwerpen. De partijen vragen aan experts en ervaringsdeskundigen naar creatieve ideeën om hun visie te verrijken. De meningen in dit stuk vertegenwoordigen niet per se het standpunt van GroenLinks-PvdA. Dit keer op het programma: klimaat en natuur. Een verkennende avond vol gedeelde waarden, kritische vragen én praktische oplossingen.
Hoe ontsnappen we uit de klimaatcrisis?
Het is crisis. Daar kunnen we volgens geen van de sprekers omheen. Over de zorgwekkende feiten rond klimaatverandering en de drastische gevolgen voor mens en natuur gaat het aan tafel nauwelijks meer, want die zijn bekend. De belangrijkste vraag is eigenlijk direct: hoe komen we hieruit? En ook: wie moet actie ondernemen? Wie profiteert van het huidige systeem? En wiens stem moet gehoord worden bij het zoeken naar een oplossing?
Het is duidelijk dat er fundamentele verandering nodig is. Een economisch systeem waarin wij onbeperkt consumeren, een kleine groep enorme winsten opstrijkt, de overheid aan de zijlijn staat en de kwetsbaarste mensen de ergste gevolgen dragen – dat kan niet langer. Ook technologische innovatie gaat het verschil niet maken zolang het onderliggende systeem in stand blijft. Het roer moet om, daarover zijn de gasten het eens.
Uiteenlopende perspectieven
Toch kijken zij op heel verschillende manieren naar hetzelfde probleem. Floris Alkemade ziet onder de klimaatcrisis een culturele vraag: ‘Wat voor toekomst willen we? Kunnen we onze gewoontes en verwachtingen een andere kant op buigen?’ Wat Alkemade kan dat absoluut. ‘De richting is er al’, ziet hij. Kijk maar naar de klimaatdoelen die in de wet zijn vastgelegd. Er is nu vooral optimisme en politieke verbeeldingskracht voor nodig om die cultuurverandering door te zetten.
Volgens Heleen de Coninck is zo’n grote cultuurverandering misschien helemaal niet nodig. ‘Mensen hébben groene waarden’, zegt ze. ‘De vraag is wie de politieke moed heeft om ze aan te spreken.’ De Coninck pleit ervoor dat mensen de kans krijgen om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor de verduurzaming van hun leven, in plaats van dat het boven hun hoofden wordt beslist. Goed voorbeeld is het coöperatief opwekken van energie: daarmee trek je juist ook de mensen die nu niets van klimaatbeleid willen weten.
Ook Shivant Jhagroe pleit voor een coöperatief model – in zijn woorden: democratisch eco-socialisme – waarin gewone mensen zeggenschap krijgen. Niet uitsluitend vanwege het klimaat, maar ook omdat bepaalde groepen in het huidige economische systeem juist géén stem hebben. Mondiale, generationele en sociaal-economische ongelijkheid, de koloniale geschiedenis – al die facetten zijn volgens Jhagroe verweven met de ecologische crisis van dit moment. Een rechtvaardige oplossing doet aan al die facetten recht.
Faiza Oulahsen benadrukt vooral het belang van solidariteit. Een kleine groep profiteert nu van roofbouw op de aarde, maar de gevolgen voelen we vroeg of laat allemaal. De overheid zou daarom moeten ingrijpen in het algemeen belang. ‘Ook scherpe keuzes zijn een vorm van solidariteit. Uiteindelijk komt het neer op: waar stop je het geld in?’ Het antwoord wat Oulahsen betreft: niet in de vervuilende industrie die dreigt om uit Nederland te vertrekken, wél in grote infrastructurele projecten en duurzame oplossingen waar we allemaal van profiteren.
Daar sluit Suzanne Kröger zich bij aan. De vraag is volgens haar ook: naar wie luister je als overheid? ‘We weten vrij goed welke groepen kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering. Namelijk mensen in energiearmoede die in slecht geïsoleerde huizen wonen. Maar hun stemmen zijn een stuk minder luid dan veel andere.’ Aan de linkse beweging de opdracht om die stemmen wél te horen. De groene transitie moet wat Kröger betreft ook een sociale transitie zijn, en daarvan is nu juist geen sprake.
Opdracht voor de linkse beweging
Het gaat tijdens het rondetafelgesprek ook vaak over de vraag: hoe overtuig je mensen van groen beleid? Een nieuwe groene en sociale beweging zou volgens de sprekers een aantal dingen moeten doen.
1. Geef mensen zeggenschap
De klimaatcrisis gaat iedereen aan, dus zou ook iedereen de kans moeten hebben om betrokken te zijn bij de oplossing. Bijvoorbeeld met energiecoöperaties, coöperatieve warmtenetten en buurtbatterijen. Dat is niet alleen rechtvaardig, maar ook dé manier om mensen te winnen voor verduurzaming van de samenleving. De nieuwe economie kan socialer en rechtvaardiger zijn dan de oude.
2. Benadruk gezondheid
Er wordt vaak over klimaat gesproken in grote, abstracte termen, maar de gevolgen zijn juist heel dichtbij. Water waarin je kunt zwemmen, goed voedsel, geen gif in je tuin, een veilige plek om te wonen – dat is wat er met de groene transitie te winnen valt. De aanpak van de klimaatcrisis draait misschien wel in de eerste plaats om onze eigen gezondheid.
3. Gebruik je verbeeldingskracht
Het is misschien wel het grootste probleem met de Nederlandse politiek van dit moment: alle grote strategische keuzes worden vooruitgeschoven. Niemand durft verantwoordelijkheid te nemen en eerlijk te zeggen wat er moet gebeuren. Ook niet als daarmee enorm veel te winnen valt. Floris Alkemade: ‘Neem onze landbouwgrond: die kunnen we juist opwaarderen met duurzaam gebruik. De organische kracht van de grond kan juist een verdienmodel voor boeren zijn. Vertel het verhaal van die enorme winst. GroenLinks-PvdA is een boerenpartij!’
4. Blijf optimistisch
Ja, de verandering die nodig is, is moeilijk. Maar het laatste punt van het gesprek – het kwam vaak terug – is toch om vrolijk, moedig en optimistisch te blijven. We leven in razend interessante tijden en er is ontzettend veel mogelijk. Juist omdat we de fundamenten van de samenleving nu gedwongen moeten herzien. Dat is een kans om het groener, eerlijker en beter te doen. ‘Sous les pavés, la plage!’ zegt Alkemade. Onder de straatstenen ligt altijd het strand.